بازار خودرو ایران در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین و پرچالش‌ترین حوزه‌های اقتصادی کشور تبدیل شده است؛ بازاری که با مشکلات متعدد ازجمله قیمت‌های سرسام‌آور، کیفیت نامطلوب محصولات داخلی، کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان و نوسانات شدید عرضه و تقاضا دست‌وپنجه نرم می‌کند. یکی از مواردی که به‌رغم تبدیل به قانون لازم‌الاجرا در مجلس و تصریح در آیین‌نامه واردات خودرو دولت قبلی، در زمان انتخابات با مخالفت مسعود پزشکیان روبه‌رو و پس از رئیس‌جمهور شدن وی، «کان‌لم‌یکن» تلقی شد، واردات خودروهای کارکرده بود. اما تصویب و انتشار آیین‌نامه جدید واردات خودروهای برقی و هیبرید ازسوی دولت چهاردهم و عملیاتی دانستن قانون ورود خودروهای کارکرده در آن، از یک‌سو متقاضیان این خودروها را امیدوار کرد و بازار خودرو را در حالت رکود انتظاری فرو برد و از سوی دیگر، پرسش‌های فراوانی را برای کارشناسان و فعالان بازار به‌وجود آورد.
این سیاست‌ها که شامل کاهش حقوق ورودی برای خودروهای برقی و هیبرید، محدودیت در عمر و کارکرد خودروهای وارداتی و همچنین تاکید بر رعایت استانداردهای ایمنی و زیست‌محیطی است، از یک‌سو به‌عنوان گامی در جهت کاهش آلایندگی، بهبود کیفیت ناوگان حمل‌ونقل و افزایش تنوع محصولات ارزیابی می‌شود و از سوی دیگر، نگرانی‌هایی درباره تاثیر آن بر صنعت خودرو داخلی و چگونگی اجرای دقیق آن به همراه داشته است.
محمد فرح‌آبادی، کارشناس صنعت و اقتصاد در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» به بررسی ابعاد مختلف این سیاست‌ها، فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی بازار خودرو، اثرات واردات بر قیمت‌ها و کیفیت محصولات داخلی و همچنین امکان بهره‌گیری از تجربیات کشورهای پیشرفته در این حوزه پرداخته است.
وی معتقد است: «این اقدامات دولت می‌تواند به انتقال تجربه و فناوری منتهی شود و مسیر را برای توسعه خودروهای برقی در ایران هموار سازد. در نهایت، ایجاد یک اکوسیستم حمایتی برای خودروهای برقی می‌تواند به افزایش کیفیت زندگی و کاهش آلودگی هوا در کشور کمک کند.»
آیین‌نامه جدید واردات خودروهای برقی و هیبرید را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دستورالعمل جدید واردات خودروهای دست‌دوم و هیبرید، گامی مثبت در جهت توسعه ناوگان حمل‌ونقل پاک و کاهش آلودگی هواست. این آیین‌نامه به‌ویژه با تعیین شرایطی مانند سن کمتر از پنج سال، کارکرد محدود و رعایت استانداردهای ایمنی، به‌طور موثر مانع ورود خودروهای بی‌کیفیت به کشور می‌شود. همچنین توجه به خودروهای برقی و هیبرید به‌عنوان گزینه‌های سبز نشان‌دهنده عزم دولت برای حرکت به سمت حمل‌ونقل پایدار است. با این‌حال، موفقیت این آیین‌نامه به زیرساخت‌هایی نظیر ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی، حمایت‌های مالی از مصرف‌کنندگان و ایجاد قوانین منسجم برای رقابت سالم بین خودروهای داخلی و وارداتی بستگی دارد. اگر زیرساخت‌های لازم برای شارژ و نگهداری این خودروها فراهم نشود، ممکن است خریداران از خرید خودروهای برقی و هیبرید صرف‌نظر کنند. بنابراین دولت باید به توسعه این زیرساخت‌ها توجه ویژه‌ای داشته باشد.
حقوق ورودی پایین خودروهای برقی و هیبرید چه تاثیری بر بازار و صنعت خودرو خواهد داشت؟
حقوق ورودی پایین برای خودروهای برقی و هیبرید می‌تواند تاثیرات مثبتی بر بازار خودرو داشته باشد. این اقدام، قیمت تمام‌شده این خودروها را برای مصرف‌کنندگان کاهش می‌دهد و خرید آن‌ها را جذاب‌تر می‌کند. در نتیجه، تقاضا برای خودروهای برقی افزایش می‌یابد که می‌تواند به کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی و افزایش تنوع در بازار کمک کند. با این‌حال، این سیاست ممکن است فشار بیشتری بر خودروسازان داخلی وارد کند به‌ویژه اگر این تولیدکنندگان هنوز توانایی رقابت در زمینه تولید خودروهای برقی و هیبرید را نداشته باشند.
برای جلوگیری از آسیب به تولید داخلی، لازم است دولت به‌موازات کاهش حقوق ورودی، حمایت‌های ویژه‌ای از خودروسازان داخلی برای توسعه فناوری‌های سبز ارائه دهد. این حمایت‌ها می‌تواند شامل تسهیلات مالی، مشوق‌های تحقیق‌وتوسعه و همکاری‌های بین‌المللی باشد.
آیا واردات خودروهای کارکرده از کشورهای اروپایی، ژاپن و کره‌جنوبی می‌تواند به بهبود کیفیت خودروهای داخلی کمک کند؟
واردات خودروهای کارکرده باکیفیت از کشورهای پیشرفته مانند اتحادیه اروپا، ژاپن و کره‌جنوبی می‌تواند به بهبود کیفیت خودروهای داخلی کمک کند، زیرا این خودروها معمولا استانداردهای بالایی در زمینه ایمنی، مصرف سوخت و فناوری دارند. حضور این خودروها در بازار داخلی باعث افزایش توقع مصرف‌کنندگان از محصولات داخلی و فشار بر خودروسازان داخلی برای ارتقای کیفیت محصولاتشان می‌شود. با این‌حال، موفقیت این سیاست به اجرای دقیق قوانین و نظارت بر واردات وابسته است تا خودروهای کارکرده بی‌کیفیت و آسیب‌دیده وارد بازار نشوند. همچنین باید سازوکاری برای تامین قطعات و خدمات پس از فروش این خودروها فراهم شود تا مصرف‌کنندگان با چالش‌های فنی و هزینه‌های اضافه روبه‌رو نشوند. به‌علاوه، آموزش و اطلاع‌رسانی درباره نحوه نگهداری و استفاده از این خودروها نیز ضروری است تا مشتریان بتوانند از این خودروها بهره‌وری بیشتری داشته باشند.
با توجه به قوانین جدید واردات خودرو، آیا این سیاست‌ها می‌تواند به کاهش قیمت خودرو در بازار کمک کند؟
بازار خودرو ایران درحال‌حاضر در یک نقطه عطف قرار دارد. با توجه به چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو، سیاست‌های جدید دولت می‌تواند به‌عنوان یک عامل کلیدی در تحول این بازار عمل کند. با اجرای موثر این سیاست‌ها و توجه به نیازهای واقعی بازار، می‌توان به بهبود کیفیت و کاهش قیمت‌ها در این صنعت امیدوار بود. در نهایت، موفقیت این سیاست‌ها به همکاری همه‌جانبه بین دولت، خودروسازان و مصرف‌کنندگان بستگی دارد. اگر همه ذینفعان با یکدیگر همکاری کنند و به سمت اهداف مشترک حرکت کنند، می‌توان آینده‌ای روشن و پایدار برای صنعت خودرو ایران ترسیم کرد.
من معتقدم؛ قوانین جدید واردات خودرو همچنین می‌تواند به کاهش نسبی قیمت خودرو در بازار کمک کند، زیرا ورود خودروهای جدید و متنوع به بازار باعث افزایش رقابت و تعدیل قیمت‌ها می‌شود. این سیاست به‌ویژه می‌تواند اثر قابل‌توجهی بر قیمت خودروهای داخلی داشته باشد، زیرا خودروسازان اعم‌از دولتی و خصوصی، برای حفظ سهم بازار خود مجبور به کاهش قیمت‌ها و بهبود کیفیت محصولات می‌شوند.
هرچند، تاثیر این سیاست‌ها به حجم واردات، نوع خودروهای وارداتی و نحوه اجرا بستگی دارد. اگر واردات محدود باشد یا تعرفه‌ها به‌طور عملی کاهش نیابد، تاثیر این سیاست‌ها بر قیمت‌ها ممکن است محدود شود. همچنین باید توجه داشت عوامل دیگری مانند نرخ ارز و شرایط اقتصادی کلان نیز نقش مهمی در تعیین قیمت خودرو دارند. در واقع، نوسانات ارزی و تورم می‌تواند بر قیمت نهایی خودرو تاثیرگذار باشد و بنابراین باید به این عوامل نیز توجه شود.
چگونه می‌توان از تجربیات کشورهایی که واردات خودروهای برقی را به‌طور گسترده انجام داده‌اند در ایران هم استفاده کرد؟
برای بهره‌گیری از تجربیات کشورهای پیشرو در واردات خودروهای برقی ایران می‌تواند اقداماتی نظیر موارد زیر را انجام دهد؛ کشورهایی مانند نروژ و چین که پیشرفت زیادی در این زمینه داشته‌اند، سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در توسعه شبکه ایستگاه‌های شارژ انجام داده‌اند. ایران نیز باید این زیرساخت‌ها را گسترش دهد تا استفاده از خودروهای برقی برای مصرف‌کنندگان عملی و اقتصادی باشد. بسیاری از کشورها با ارائه مشوق‌هایی مانند کاهش مالیات، یارانه برای خرید خودروهای برقی و تخفیف در هزینه‌های نگهداری، تقاضا برای این خودروها را افزایش داده‌اند.
دولت ما نیز می‌تواند سیاست‌های مشابهی را اجرا کند. برای افزایش پذیرش عمومی خودروهای برقی، باید مزایای این خودروها ازجمله صرفه‌جویی در هزینه‌های سوخت و کاهش آلودگی هوا به‌خوبی به مردم معرفی شود. ایران می‌تواند از تجربیات و فناوری‌های کشورهای دیگر از طریق همکاری با شرکت‌های خودروسازی پیشرفته بهره ببرد و دانش فنی لازم را برای تولید داخلی خودروهای برقی کسب کند.
این همکاری‌ها می‌تواند شامل تبادل فناوری و آموزش نیروی انسانی باشد. دولت باید قوانین و مقرراتی شامل استانداردهای ایمنی و زیست‌محیطی و... وضع کند که به توسعه بازار خودروهای برقی کمک کند و از تولیدکنندگان داخلی حمایت کند.
